معرفی اولین ربات جراح، ربات داوینچی
شاید تا به حال با دقت زیادی به حرفه پزشکان جراح توجه نکرده باشید؛ با کمی توجه به جزئیات این کار بسیار دشوار درمی‌یابیم که جراحان، بیشترین رابطه را با جان انسان‌ها دارند. واضح است کاری که یک جراح با بدن بیمارانش انجام می‌دهد، در صورت نبود مجوز، یک جنایت محسوب می‌شود.
جراحان مانند یک خیاط می‌برند و تغییر شکل می‌دهند و مانند نجارها تعمیر می‌کنند و می‌سازند! در نتیجه می‌توان گفت دانش جراحان برای دنیای پزشکی بسیار حیاتیست. امروزه شاهد دخیل بودن تکنولوژی و علوم فناوری در تمامی رشته‌ها هستیم. حتی شاخه‌های پزشکی نیز علاوه بر ادغام شدن با تکنولوژی، به علم رباتیک نیز روی آورده‌اند! علوم پزشکی شرح حال تمامی دانسته‌های جهان است که به نجات جان انسان‌ها ختم می‌شود.
اما در این مطلب قصد داریم علاوه بر آشنایی با ابزارآلات نسل جدید جراحی، درباره رخ دادن انقلابی در تکنولوژی جراحی نیز صحبت کنیم. لذا به این منظور لازم است یک دورنما از زمان حال و آینده‌ای همراه با ربات‌ها که در انتظارمان است، داشته باشیم. در این بین سوالی مطرح می‌شود: چگونه به این نقطه رسیده‌ایم؟ چه شد که قبول کردیم ایجاد جراحت روی بدن و دستکاری داخل آن امکان پذیر است و حتی به بهبود ما ختم می‌شود؟
از گذشته تا به اکنون
برای پاسخ به این سوال باید نگاهی به گذشته نیاکانمان در ۱۰۰۰۰ سال قبل بیاندازیم. در جست و جوهای صورت گرفته توسط کاوشگران در چند سال اخیر، شاهد پیدایش جمجمه‌های سوراخ کاری شده هستیم؛ یک سوراخ ساده که بر روی یک جمجمه ایجاد شده بود و صدها اسکلت مانند همین جمجمه در تمام دنیا کشف شد!! بازه زمانی ایجاد این سوراخ‌ها به پنج تا ده هزار سال قبل برمی‌گردد.
حالا تصور کنید شما پزشک یک دهکده در زمان “پارینه سنگی” (عصر حجر) هستید. و شما تعدادی بیمار دارید که مطمئن نیستید درگیر چه مریضی هستند. مثلا یکی از آن ها دچار بیماری حمله‌ای صرع است و شما این را نمی‌دانید. با خودتان فکر می‌کنید من درباره بیماری این مرد مطمئن نیستم اما اگر یک سوراخ در سرش ایجاد کنم، می‌توانم بیماری‌اش را درمان کنم!
این یکی از ابتدایی‌ترین تفکرات دنیای جراحی بود. یک نقطه آغاز برای درگیری با علوم پزشکی و جراحی که در آن زمان به آن رسیدیم. نکته متحیرکننده اینجاست که ما نمی‌دانیم چه مقدار تفکر مذهبی در این موضوع دخیل بوده است و یا چه مقدار از این کار به قصد درمان انجام شده است (اشاره به ممانعت‌های مذهبیون علیه جراحی بدن در زمان ابوعلی سینا)، اما چیزی که ما می‌توانیم بگوییم این است که این بیماران زنده می‌ماندند!
باستان‌شناسان و پزشکان بر اساس نتیجه گیری از روی لبه سوراخ‌های ایجاد شده بر روی جمجمه‌های یافت شده به این نتیجه رسیدند که آن‌ها روزها، ماه‌ها و یا سال‌ها بعد از این درمان (سوراخ کردن جمجمه) زنده بوده‌اند. و حالا ما می‌توانیم شواهدی از تکنیک علوم بهینه شده را ببینم که هزاران سال در تمام دنیا دست به دست شده، به صورت مستقل در تمام دنیا رشد کرده و حتی در مکان‌های جغرافیایی که هیچ ارتباطی با مردم دیگر نداشته‌اند نیز رواج پیدا کرده است.
سیر تکاملی علوم جراحی تا چند دهه پس از این دوره ادامه داشت و پیشرفت چشمگیری در این زمینه حاصل شد. اما این در حالی است که تا زمان رنسانس جراحان کمی محافظه کارتر از اجدادشان که جسورانه جراحی می‌کردند، شده بودند. درواقع به شکل محدودتر و سطحی‌تری جراحی می‌کردند؛ شغل جراحی به یک تجارت تبدیل شده بود و پزشکان کمتر از نیاکانشان به فراخوانی مطالب جدید می‌پرداختند. همین امر سبب شده بود تا پزشکان آن زمان بین مردم مورد اعتماد نباشند و روابط عمومی بسیار ضعیف در این قشر بیداد می‌کرد!
از دیگر دلایل نامحبوب بودن پزشکان نبود داروهای ضددرد و عمل‌های جراحی تهاجمی بود! جراحی‌های آن دوره بسیار پر ریسک و دردآور بود. از این رو پزشکی قادر به کسب اعتبار در میان مردم بود که عمل را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌داد. هیچ‌کس نمی‌تواند تصور کند که یک بیمار چطور راضی شده که بدون مصرف داروهای بی‌حسی جراحت های سنگین روی بدنش ایجاد شود.
رباتیک در پزشکی
ربات‌هایی که در زمینه‌های پزشکی فعال هستند، در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرند. برای مثال ربات‌های پرستار، ربات‌های بهیار و ربات های جراح تنها سه نمونه مختلف از کاربرد رباتیک در پزشکی در سراسر دنیا هستند. البته امروزه، ربات های نرم نیز در زمینه پزشکی و جراحی استفاده می‌شوند.
سالانه هزاران ربات پزشک در بیمارستان‌های خارج از کشور و حتی ایران فعالیت خود را شروع کرده و به کمک ما انسان‌ها می‌آیند. هم‌اکنون می‌خواهیم در رابطه با یکی از معروف‌ترین ربات‌های جراح، ربات داوینچی، که فعالیت خود را از سال ۲۰۰۰ میلادی آغاز کرده است، صحبت کنیم.
ساخت اولین ربات جراح
با ساخت اولین ربات جراح به نام ربات داوینچی، پزشکان قادر شدند تنها مچ دست خود را در آن سوی برش و داخل بدن بیمار قرار دهد. این روش در مقایسه با جراحی لاپاراسکوپی اثر بخشی بیشتری دارد؛ چرا که شما می‌توانید دقیقا سوزن را روی ربات خود جا دهید. سپس به داخل بدن منتقل کنید که این کار ویرایش ریزترین بافت‌ها را نیز میسر می‌سازد. دست پزشک به صورت متداوم در حال ایجاد تغییر و جنبش است و ربات توسط ابزارآلات ریز، دقیقا حرکت و جنبش دست را پیگیری و شبیه‌سازی می‌کند.
داوینچی یک ربات بزرگ و پیچیده است. جراح پشت کنسول یا میز فرمان می‌نشیند، و ربات را با کنترلرها کنترل می‌کند. ربات وظیفه دارد عینا حرکات دست جراح را شبیه‌سازی کند. پزشک یک دوربین سه بعدی دارد و در نتیجه یک تصویر سه بعدی از محل جراحی می‌بیند که موجب افزایش دقت هنگام عمل است.
از سال ۱۹۹۹ که ربات داویینچی معرفی شده است تا به اکنون به تعداد زیادی به فروش رسیده و در روند جراحی‌هایی اعم از برداشت پروستات، مورد استفاده قرار گرفته است. جالب است بدانید عمل جراحی قلبی که در حال تپش است، بدون شکافتن قفسه سینه با این ربات میسر شده و از بین استخوان‌های دنده انجام می شود!
اولین جراحی با ربات داوینچی!
همان طور که در پاراگراف قبلی اشاره کردیم، داوینچی یک سیستم جراحی رباتیک است که ۲۱ سال پیش برای تقویت عملکرد جراح و اعمال آسیب کمتر به بیمار در اتاق عمل مورد استفاده قرار گرفت.
پس از تایید صلاحیت این دستگاه رباتیکی توسط سازمان جهانی دارو (FDA)، اولین جراحی رباتیکی صورت گرفت. طی این عمل جراحی که با همکاری سه تیم از جراحان، شامل ۱۴ نفر انجام شد، تمامی پارامترهای لازم و رضایت‌بخش به محققان پروژه، بیمار و پزشکان القا شد.
بیمار مذکور، مبتلا به سرطان پیشرفته رکتوم بود و عمل جراحی در بیمارستان دانشگاه “نورفولک” و “نورویچ” به سرانجام رسید. از شگفتی‌های عمل جراحی رباتیکی، انجام سه مرحله مختلف از جراحی در یک زمان مشترک بود. در نتیجه باید انتظار مزیت‌های متعددی را از این سبک نوین پزشکی داشت.
جراحی لاپاراسکوپی با ربات جراح داوینچی
در این متد، جراحی به وسیله یک بازوی دراز، اما تنها با یک برش کوچک انجام می‌شد. بیشتر ابزار جراحی که در این بازوها به کار رفته از صدها سال قبل در دسترس بوده‌اند اما فقط به شیوه سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. این پروسه تا زمانی که تغییراتی در تکنولوژی دوربین‌ها به وجود آمد، ادامه داشت!
بله درست فهمیدید، دوربین‌های بسیار کوچک که برای عمل جراحی ساخته می‌شوند. به این صورت که پزشک توسط این لوله‌های کوچک قابل کنترل، که به سر آن دوربینی متصل است وارد بدن می‌شوند؛ یک روش بسیار متفاوت از چیزی که شما از جراحی تصور می‌کنید.
سه ابزار از دو جهت و دو برش مختلف وارد بدن می‌شوند، یک دوربین که برای نمایش محل جراحیست و دو ابزار دیگر که یکی برای برش و دیگری برای نگه داشتن بافت بدن است. در طی ده سال، بعد از اولین عمل جراحی کیسه صفرا که توسط روش لاپاراسکوپی (از طریق لوله) انجام شد. تعداد زیادی از عمل‌های کیسه صفرا دیگر نیز از همین طریق به سرانجام رسید. اما برای این انقلاب تلفاتی نیز وجود داشت. یادگیری این تکنیک بسیار سخت‌تر از چیزی بود که همه انتظارش را داشتند. نرخ یادگیری بسیار زیاد بود و پیچیدگی بسیاری داشت.
جراحان مجبور بودند علاوه بر کنترل ابزار آلات با دست خود نیز کار کنند و کنترل این وضعیت به شدت سخت بود. این شرایط موجب طراحی و توسعه ربات جراح شد!
مزیت های استفاده از ربات جراح
دانسته‌ایم که رباتیک به قصد تسهیل امور زندگی بشر، به محبوبیت قابل توجهی رسید. اما ربات داوینچی چه چیزی برای ارائه به ما دارد؟ پزشکانی که با ربات جراح داوینچی همکاری کردند، یقین دارند که با وجود چنین رباتی در دنیای پزشکی، شاهد پیشرفت های بسیاری خواهیم بود. برای مثال:
۱- کاهش زمان بهبود و جراحی:
استفاده از ربات داوینچی در اتاق عمل سبب می‌شود تا زمان جراحی و بهبود بیمار تا یک سوم کاهش پیدا کند! به این معنی که اگر میانگین زمان جراحی ۱۲ ساعت باشد، با وساطت ربات این زمان به کمتر از ۱۰ ساعت خواهد رسید. در نتیجه شاهد بهبود سریع‌تر بیمار، خستگی کمتر و دقت بیشتر از طرف کادر درمان هستیم.
۲- کمترین میزان جراحت:
یکی از مقاصد ساخت ربات جراح داوینچی، رساندن درصد جراحت به کمترین میزان ممکن است. گاها در علوم پزشکی مشاهده می‌کنیم که برای بهبود حال بیمار، یک عمل تهاجمی مورد نیاز است. در عمل‌های سنگین، بافت زیادی از بدن بیمار دچار صدمه شده که موجب از دست دادن خون بیمار نیز می‌شود. اما با استفاده از ربات داوینچی، زخم حاصل از جراحی به حداقل می‌رسد؛ چرا که تنها با چند برش کار را انجام می‌دهد.
۳- کمترین میزان درد و ترمیم سریع:
هرچه میزان جراحت کمتر باشد، درد حاصل از جراحی نیز کمتر است. ابزار جراحی متصل به بازوان ربات به قدری ظریف و با دقت عمل می‌کنند که کمترین صدمه را به بافت‌های بدن انسان بزنند. درنتیجه هرچه مقدار جراحت کمتر باشد، سرعت ترمیم هم بالا خواهد رفت.
۴- از بین بردن لرزش دست:
عموم مردم بر این باورند که لرزش دست جراح هنگام عمل می‌تواند به بدن فرد بیمار آسیب‌هایی وارد کند. این لرزش ناشی از استرس یا کهولت سن در دنیای رباتیک هیچ معنایی ندارد. ربات‌ها ساخته شدند تا درصد خطای هرکاری که به آن ها محول شده است، به حداقل‌ترین مقدار ممکن برسانند.
چرا ربات جراح برای همه عمل ها استفاده نمی شود؟
با وجود مزایا بیشمار ربات داوینچی مسلما این سوال برایتان پیش می‌آید که چرا همه جراحی‌ها از این طریق انجام نمی‌شود؟ برای سوال شما چند پاسخ وجود دارد؛ هزینه اولین موردی است که به آن برمی خوریم. ما در حال صحبت راجب یکی از بزرگترین و پیچیده‌ترین ربات های جهان هستیم که مجهز به تمام ابزارآلات فوق حرفه‌ای جراحی است. جراحی شدن توسط یکی از این ربات‌ها برای شما به اندازه یک جراح بسیار متبحرهزینه خواهد داشت.
بیماران پس از اتمام عمل جراحی تنها یک سوراخ بخیه شده روی بدن خود خواهند دید و این بسیار هیجان‌انگیز است! تصور کنید که به چه جاهایی می‌توانیم با این ابزار دسترسی داشته باشیم. ما می توانیم داستان انقلاب جراحی آینده را اکنون بنویسیم. می‌توان حدس زد که با وجود ربات جراح داوینچی واقعا به بقیه راه این انقلاب رسیده‌ایم، ما نه‌تنها نیاز داریم که از دستانمان برای استفاده از این ابزار استفاده کنیم، بلکه نیاز خواهیم داشت که چشمانمان را بر روی این راه جدید بگشاییم.
ما قادر خواهیم شد که عمق سطح و پوسته اعضای بدن را نیز ببینم و بدانیم که دقیقا کجا را می‌خواهیم ببریم؟ از روشی بسیار دقیق‌تر و بهتر. بازوان این ربات همانند تعدادی کاوشگر میکروسکپی قابل انعطاف، وارد بدن می‌شوند و مستقیما با سلول‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. ما می‌توانیم به عصب‌ها نگاه کنیم، همه چیز را ببینم، بیماری‌ها را درمان کنیم، بیماران را بدون آسیب به زندگی سابق برگردانیم و به توانایی فعالیت‌های عادی بیماران آسیب نرسانیم. حال نوبت شماست تا به این سوال پاسخ دهید که آیا حاضر هستید توسط ربات جراح داوینچی روی بدنتان عمل جراحی انجام شود یا خیر؟
سخن آخر…
امنیت جان بیمارانی که با ربات داوینچی عمل می‌شوند، همانند عمل‌های جراحی دیگر به عوامل مختلفی وابسته است. در نتیجه هر بیمار قبل از عمل جراحی باید با مشورت پزشک خود از تمامی نتایج جراحی رباتیک با خبر باشد. با استفاده از این سیستم جراحی نوین کادر درمان قادر به انجام عمل‌هایی از قبیل لاپاراسکوپی، جراحی قلب، زنان و زایمان، کولورکتال، جراحی عمومی، اورولوژی، جراحی سر و گردن و قفسه سینه است.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، از زمان ساخت و پرده‌برداری نسخه ابتدایی ربات داوینچی ۲۱ سال گذشته است. از سال ۲۰۰۰ تا به اکنون نیز شاهد پیشرفت پی‌درپی آن بودیم. شش سال پس از انتشار ربات، اولین به روزرسانی سیستم جراحی رباتیکی به سرانجام رسید و نسخه S به فروش رفت.
نسخه Si و Si-e نیز به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ عرضه شدند و در نهایت در تاریخ ۶ آپریل ۲۰۱۴ جدیدترین سیستم آن به اسم داوینچی Xi توسط سازمان جهانی دارو تایید شد. داوینچی Xi با بازوهای نازک‌تر و دوربین‌های قوی‌تر بیشتر از قبل مورد استقبال جامعه پزشکی قرار گرفت.
در حال حاضر تعداد ۲۵۸۵ سیستم ربات داوینچی در سراسر دنیا وجود دارد که تعداد عمده آن در آمریکا و اروپا مشغول به فعالیت هستند. طبق آمار ثبت شده در سال ۲۰۱۳ نزدیک به ۵۲۳۰۰۰ عمل با ربات جراح داوینچی انجام شده و نشان‌دهنده روند صعودی محبوبیت آن است
دیدگاهتان را بنویسید